Dossier 250711: De funderingsnorm is veranderd – wat betekent dat voor uw project? – technische onderbouwing
In het constructieve ontwerp worden op meerdere niveaus veiligheidsfactoren toegepast – dit wordt ook wel het “stapelen van veiligheid” genoemd. Dit systeem van overlappende marges is essentieel binnen de huidige rekenmethodiek volgens Eurocode (NEN 9997-1) en zorgt ervoor dat onzekerheden in belasting, materiaalgedrag en ondergrond voldoende worden afgevangen.
Stapelen van veiligheid: drie soorten factoren
In de funderingsberekening worden grofweg drie typen veiligheidsfactoren onderscheiden:
- Belastingsfactoren – karakteristieke belastingen worden vermenigvuldigd met factoren >1 (bijvoorbeeld 1,35 tot 1,5) om ongunstige afwijkingen af te dekken.
- Materiaalfactoren / weerstandsfactoren – de sterkte van materialen wordt gedeeld door een factor (rond 1,2 voor funderingspalen) om onzekerheid in gedrag en rekenmodellen op te vangen.
- Model- en statistische factoren – aanvullende marges (1,1–1,4) worden toegepast vanwege onzekerheden in sonderingen, bodemparameters en modelnauwkeurigheid.
Deze factoren werken cumulatief. Zo leidt een combinatie van 1,5 op belasting en 1,2 op sterkte tot een conservatieve marge van 1,8 op het rekenresultaat. Deze gelaagde aanpak zorgt ervoor dat ook bij een te optimistische inschatting van één parameter de constructie als geheel veilig blijft functioneren. Praktijkervaring bevestigt dit: funderingen functioneren vaak probleemloos, zelfs als puntdraagkracht overschat werd – dankzij deze ingebouwde marges.
Nieuwe inzichten: paalvormfactor (αp) te optimistisch
Voor in-de-grond-gevormde palen (zoals boor- en avegaarpalen) en ook grondverdringende systemen (zoals DPA en Vibro-palen), is gebleken dat het rekenmodel de bijdrage van de paalpunt (stuit) overschatte. Nieuwe paalproeven laten zien dat de mobiliseerbare puntweerstand aanzienlijk lager ligt dan eerder werd aangenomen. Om die reden wordt de paalvormfactor αp in de nieuwste versie van NEN 9997-1 (juni 2025) verlaagd. In sommige gevallen wordt het toegestane puntdraagvermogen gehalveerd.
Deze wijziging is op dit moment privaatrechtelijk, maar zal binnen afzienbare tijd publiekrechtelijk worden verankerd via het Besluit bouwwerken leefomgeving (BBL). Nieuwe ontwerpen zullen dan verplicht met deze strengere αp moeten rekenen.
Effect op het funderingsontwerp
Door de verlaagde αp levert een paal minder draagvermogen op papier. Dat betekent dat voor dezelfde belasting:
- uitgeweken moet worden naar een ander cq. geheid systeem, indien mogelijk in verband met geluid en trillingen,
- meer palen nodig zijn, of
- zwaardere of diepere palen moeten worden toegepast (waarvoor diepere sonderingen nodig zijn; opnieuw en dieper sonderen kan leiden tot vertraging en extra kosten).
Daarmee stijgt de omvang van de funderingsconstructie en dus ook de kosten – met name bij paalsystemen die sterk op puntdraagkracht waren gebaseerd. Een verhoging van 10–30% in funderingskosten is in zulke gevallen niet ondenkbaar.
Wat betekent dit voor bestaande ontwerpen?
Oude ontwerpen zijn niet ineens onveilig. Ze blijven overeind dankzij de gestapelde veiligheidsfactoren. Overschatting van de puntweerstand werd opgevangen door andere marges: hogere veiligheidsfactoren op de belasting, of simpelweg het feit dat het ontwerp goed is, met een gelijkmatige belasting van de palen, waardoor er een gelijkmatige zetting plaatsvindt.
De aanpassing aan αp maakt dit vangnet expliciet. We rekenen voortaan met realistischere en betrouwbaardere parameters in plaats van te leunen op verborgen reserves. Dat verhoogt de transparantie en voorspelbaarheid van het ontwerp.
Invloed op risicoverdeling en ontwerpvrijheid
De aangescherpte norm verschuift risico’s. Waar voorheen werd vertrouwd op verborgen veiligheid, is het ontwerp nu intrinsiek robuuster. Dat verlaagt het faalrisico, vermindert de kans op zettingen of herstelmaatregelen, en biedt de opdrachtgever meer zekerheid.
Tegelijkertijd vraagt een nauwkeuriger en explicieter doorgerekende fundering om meer verfijning in de rest van het constructieve model. Wanneer het draagvermogen realistischer is bepaald, is het niet logisch om elders in het ontwerp uit te gaan van globale aannames of het zwaarst belaste stramien als basis voor het hele palenplan. Zulke keuzes kunnen leiden tot stapelingen van marges en onnodig zware dimensionering. Alleen door het hele ontwerp consistent en doelmatig op te bouwen, benut je de beschikbare draagkracht optimaal – zonder concessies aan de veiligheid.
Samenvattend
De herziening van αp en de onderliggende stapeling van veiligheidsfactoren betekenen:
- Meer expliciete veiligheid in het ontwerp
- Hogere kosten bij fundering, maar lagere rest-risico’s
- Betere verdeling van beschikbare marges over het hele bouwwerk
Het is aan te raden om bij nieuwe projecten tijdig te overleggen hoe de gewijzigde norm van invloed is op fundering en budget. Zo blijft de opdrachtgever goed geïnformeerd en het ontwerp aantoonbaar betrouwbaar.
