Grip op constructieve veiligheid – contractueel sturen op risico, rol en gedrag

Contractvormen en constructieve veiligheid

De contractvorm bepaalt waar risico’s liggen en wie waarvoor verantwoordelijk is. Dat geldt zeker voor constructieve veiligheid. Hieronder vind je de vier meest gebruikte modellen — mét bijbehorende aandachtspunten en aanbevelingen.

UAV (Traditioneel model)
De opdrachtgever is verantwoordelijk voor het ontwerp, inclusief constructieve veiligheid. Dit vereist een scherp bestek en een heldere scope voor de hoofdconstructeur.
Aanbeveling: Leg expliciete prestatie-eisen vast rondom constructieve veiligheid, zodat er geen twijfel ontstaat over de verwachtingen.

Bouwteam
De opdrachtgever werkt vanaf het ontwerp samen met een aannemer. Constructieve veiligheid is goed te borgen als de constructeur vanaf de VO-fase actief betrokken is.
Aanbeveling: Leg de toets- en coördinatierol van de constructeur contractueel vast. Zo wordt de samenwerking versterkt en voorkom je onduidelijkheden tijdens het proces.

UAV-GC
De aannemer ontwerpt en realiseert. De opdrachtgever moet een waterdichte vraagspecificatie aanleveren.
Aanbeveling: Betrek een onafhankelijke hoofdconstructeur of constructief adviseur al in de initiatieffase. Laat deze meedenken bij het opstellen van de vraagspecificatie en ook tijdens het ontwerp en de uitvoering toetsen of aan de uitgangspunten wordt voldaan. Zo ontstaat grip op ontwerpkwaliteit, toetsbaarheid en overdraagbaarheid richting de kwaliteitsborger — en voorkom je herstel achteraf.

Turnkey
Bij turnkey-projecten is de verantwoordelijkheidsverdeling vaak minder duidelijk. Veel hangt af van wat er exact is afgesproken én hoe partijen zich gedragen. Is er sprake van een écht sleutelklare oplevering, of blijft de opdrachtgever inhoudelijk betrokken?
Aanbeveling: Laat vooraf een risicoanalyse maken van constructieve raakvlakken. Zorg voor duidelijke overdrachtsdocumenten, zodat ook bij sleutelklare oplevering helder is wat is afgesproken en gecontroleerd.

De twee-checks-methode: eenvoudig bepalen of een onderdeel tot de hoofddraagconstructie behoort

De “twee-checks”-methode is een praktische manier om te bepalen of een bouwkundig onderdeel moet worden aangemerkt als onderdeel van de hoofddraagconstructie. Dat onderscheid is cruciaal — want het bepaalt wie waarvoor verantwoordelijk is bij ontwerp, toetsing en borging.

Een onderdeel valt onder de hoofddraagconstructie als het voldoet aan één of beide van de volgende criteria:

1. Instortingsrisico: Leidt bezwijken van dit onderdeel tot voortschrijdende instorting van andere (brand)compartimenten?
2. Stabiliteitsfunctie: Draagt het onderdeel bij aan de algehele stabiliteit van het casco?

Als het antwoord op één van deze vragen “ja” is, dan is het onderdeel aan te merken als onderdeel van de hoofddraagconstructie. Denk bijvoorbeeld aan kolommen, vloeren, stabiliteitswanden en spanten. Deze moeten nadrukkelijk worden meegenomen in ontwerp, toetsing én overdrachtsdocumenten.

Ook onderdelen die vluchtroutes of brandwerendheid borgen (zoals WBDBO-scheidingen) kunnen onder de hoofddraagconstructie vallen vanwege hun rol in veiligheid.

Gedrag in de praktijk: de juridisch impact van feitelijke roluitoefening

Naast wat er op papier staat, speelt ook het gedrag van partijen een cruciale rol. Hoe iemand zich in de praktijk opstelt — actief, terughoudend, sturend of juist afwachtend — kan grote gevolgen hebben voor aansprakelijkheid en verantwoordelijkheidsverdeling.

Een partij die zich inhoudelijk bemoeit met ontwerp- of uitvoeringskeuzes, ook al valt dat formeel buiten haar taak, kan juridisch als feitelijk verantwoordelijk worden gezien. Dit risico speelt vooral wanneer:

• een adviseur verder gaat dan het afgesproken toetskader
• een opdrachtgever zich mengt in technische oplossingen die bij de aannemer horen
• een aannemer passief blijft waar waarschuwingsplichten gelden

Ook gedrag dat afwijkt van het contract — zoals mondelinge toezeggingen of informele afspraken — kan juridisch leidend worden. In geschillen kijkt een rechter niet alleen naar de letter van het contract, maar juist naar het feitelijke handelen en de onderlinge verhoudingen.

Aanbeveling:
Zorg dat gedrag, verantwoordelijkheden en communicatie aansluiten bij wat contractueel is afgesproken. Wijkt het handelen daarvan af? Leg dat dan formeel vast in wijzigingsdocumenten, overlegverslagen of aangepaste taakomschrijvingen. Zo voorkom je dat goede bedoelingen alsnog leiden tot juridische problemen.