Hoeveel hout is er eigenlijk?
Dit is een logische vraag natuurlijk. Er wordt steeds meer gebouwd met biobased materialen, voor constructies is dat hout of zijn dat houtproducten. We kunnen als bouwbranche ook steeds meer vragen (of eisen) tegemoet zien als het gaat om duurzaam bouwen. En zolang er geen biobased beton is, zal de vraag naar constructies uit hout wel blijven groeien. Het credo “beton als het moet en hout als het kan”, werkt nu alleen als houten constructies financieel competitief zijn ten opzichte van andere materialen. Én als duurzaam geproduceerd hout voldoende voorradig is. Duurzaam geproduceerd betekent dat we niet sneller kappen dan hout kan groeien.
Natuurlijk kunnen dwingende maatregelen wel de toename van gebruik van hout als constructiemateriaal versnellen. Maar er is niet opeens meer hout dan er daadwerkelijk is. Als je met een leeg weiland begint om hout te produceren, dan ben je na aanplant wel 30 tot 40 jaar aan het wachten tot je kunt oogsten. En als duurzame productie betekent dat je niet meer kunt oogsten dan dat je kunt groeien, zou je er vanuit kunnen gaan dat je steeds 3% van je areaal duurzaam kunt kappen. Om te weten wat er de komende jaren kan, moet je dus uit gaan van de huidige beschikbare houthoeveelheden. Dit is tenminste mijn ‘gezond verstand-benadering’. Als iemand hier betere inzichten over heeft, houdt ik me van harte aanbevolen.
Voor ons is duurzaamheid ook intrinsiek belangrijk, we zijn ons ook steeds bewuster van nut en noodzaak. Niet omdat het moet, maar omdat we het snappen. Ik heb me er wel eens aan gewaagd om aan een architect met grote duurzaamheidsambities te vragen of hout wel snel genoeg kon groeien om onze mogelijke toekomstige vraag bij te benen. Als antwoord kreeg ik de vraag hoe snel staal eigenlijk groeit. Het antwoord híerop weet ik 100% zeker, staal groeit namelijk niet. Hout groeit gewoon en is dus per definitie duurzamer, en om meer redenen dan dat alleen.
Maar hoeveel hout dachten wij zelf dat er eigenlijk is?
Zijn er megabossen die in onze houtvraag kunnen voorzien? Worden er nieuwe bossen aangeplant voor onze toekomstige houtvraag? In 2017 zijn wij op zoek gegaan naar antwoorden op deze vragen. Voor stagiaires die we toen aan een hout-hybride bouwsysteem lieten werken, was dit een deelvraag uit hun onderzoek. We waren benieuwd naar de houtvoorraad in Europa. Dat viel allemaal nog niet mee. Hele eenduidige cijfers, dat vinden wij als constructeurs altijd prettig, hebben we nergens kunnen vinden. Nabellen naar ambassades van bijvoorbeeld Oostenrijk leverde geen antwoorden op. Nabellen naar belangenverenigingen en andere deskundigen leverde, behalve enthousiasme, ook niet veel op. Met alle halve antwoorden die we op onze vragen her en der konden vinden of konden krijgen zijn we destijds ,en zo snel gaan deze veranderingen niet, tot de volgende (educated) guess gekomen.
Wij zijn niet verder gekomen dan dat er in Europa ongeveer 60 miljoen m³ duurzaam te produceren hout beschikbaar is. Je zou misschien verwachten dat dit voornamelijk uit Scandinavië komt, maar dat is maar deels waar. Hoe kouder het gemiddeld is, hoe langzamer bomen groeien. Ik was ooit eens in Lapland en bij een natuurwandeling daar mocht ik van onze gids de leeftijd van een boompje schatten. Het stak zo’n tachtig centimeter boven de sneeuw uit. “Let op”, zei de gids, “er ligt hier wel een meter sneeuw”.
Een sprietje van nog geen twee centimeter dik en één meter tachtig lang, hoe oud zou dat zijn? Een jaar of drie? Of vijf? Het sprietje bleek maar liefst tachtig jaar oud. Dit kun je zien aan de boom zelf, het aantal zijtakjes is namelijk de maat voor de leeftijd. Nu is het in Lapland gemiddeld wel erg koud, maar in Scandinavië is het gemiddeld ook nog aardig wat kouder dan in, zeg, Oostenrijk.
Wij schatten dat de helft van al het duurzaam geproduceerd hout in Europa uit Oostenrijk komt, een kwart uit Duitsland en de rest uit het overige deel van Noord-Europa en onder andere uit Scandinavië.
Wat kun je bouwen met 60 miljoen kubieke meter hout?
Gesteld dat we er met onze raming niet teveel naast zitten is de vervolg vraag; wat kun je bouwen met 60 miljoen kubieke meter hout per jaar? Met een simpele benadering is het antwoord op deze vraag: ongeveer 1,7 miljoen grondgebonden woningen, of ongeveer 2,2 miljoen appartementen. Met bijna 18 miljoen Nederlanders op bijna 450 miljoen Europeanen kun je in Nederland, als we alles eerlijk delen, ongeveer 80 duizend woningen realiseren. Ik weet niet of er dan nog iets over is voor kozijnen, tuinhuisjes, parkbankjes, binnendeuren en IKEA-meubelen. De houtvraag daarvan moeten we ook niet onderschatten. Ik heb wel eens begrepen dat de prijsstijging van plaatmateriaal tijdens de corona-pandemie en bij het begin van de Oekraïne- oorlog, veroorzaakt werd door het ‘hamsteren’ van IKEA, maar dat zou ook een broodje aap kunnen zijn. We zouden straffeloos kunnen stellen dat er voldoende duurzaam geproduceerd hout is in Europa om in Nederland 40 duizend woningen per jaar in hout te realiseren. Als we het ook kunnen produceren tenminste, én betalen, én als we hout heel slim toepassen kan er nog veel meer.
Dit is wat wij in 2017 wisten te achterhalen over de hoeveelheid duurzaam geproduceerd hout. Helaas hebben we dat destijds niet al te best gedocumenteerd, dus bronnen en voetnoten kunnen we niet meer geven. Nu blijken we er ook behoorlijk naast gezeten te hebben, dus zal ik mijn borrelpraat moeten aanpassen.
Een artikel op de website van de Wageningen Universiteit uit 2023 geeft meer informatie, echte getallen én meer context. Lees dit artikel vooral eens. Het blijkt dat er maar liefst bijna 550 miljoen m³ hout per jaar in Europa wordt geproduceerd. We zaten er dus zomaar een factor 10 naast. Onder de juiste condities kan dit volume groeien met wel met 40 miljoen m³ per jaar, goed voor 800.000 huizen per jaar in Europa. Maar niet zomaar, dus met het juiste beheer, én met de kanttekening dat klimaatverandering wel roet in het eten kan gooien. Dus vooral ook met de nodige aandacht.